بررسی تطبیقی تفسیر آیه ی «...ِ قُلْ لا أَسْئَلُکُمْ عَلَیْهِ أَجْراً إِلاَّ الْمَوَدَّةَ فِی الْقُرْبى ‏...» در تفاسیر امامیه و اهل سنت تا قرن چهارم

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

...

چکیده

معنا و مصداق «الْقُرْبى» در آیه‌ی «...ِ قُلْ لا أَسْئَلُکُمْ عَلَیْهِ أَجْراً إِلاَّ الْمَوَدَّةَ فِی الْقُرْبى ‏...» از دیر باز مورد اختلاف مفسران فریقین بوده است. در تفاسیر اهل سنت، معانی و مصادیق مختلفی برای آن ذکر شده است در حالی که در تفاسیر شیعی یک معنا و مصداق آمده است. مبنای معنا و تفسیری که در تفاسیر فریقین برای «الْقُرْبى» آمده، روایات است. این پژوهش با استفاده از منابع کتابخانه‌ای و با روش تطبیقی تحلیلی در صدد است تا معنا و مصداق دقیق‌تر «الْقُرْبى» را در تفاسیر فریقین تا قرن چهارم ارائه دهد. مفسران اهل سنت معانی چون خویشاوندی قریش، اهل بیت (ص)، عمل صالحی که موجب تقرب به خداوند می‌شود و نهایتاً خویشاوندی افراد را برای «الْقُرْبى» بیان داشته‌اند. تفاسیر شیعی «الْقُرْبى» را اهل بیت (ص) پیامبر (ص) معرفی کرده‌اند. نتایج پژوهش نشان می‌دهد که روایت اهل سنت که معانی‌ای غیر از اهل بیت برای «الْقُرْبى» بیان داشته، یا اجتهاد صحابه و تابعان بوده، یا دست جعل در آن‌ها دخالت داشته است.

کلیدواژه‌ها


قرآن
ابن أبی حاتم، عبد الرحمن بن محمد. (1419ق). تفسیر القرآن العظیم. ریاض: مکتبة نزار مصطفی الباز.
ابن أبی زمنین. (1424ق). تفسیر ابن أبی زمنین. بیروت: دار الکتب العلمیة، منشورات محمد علی بیضون.
ابن درید، أبو بکر محمد بن الحسن الأزدی. (1987م). جمهرة اللغة. تحقیق رمزی منیر بعلبکی. بیروت: دار العلم للملایین.
ابن سلیمان، مقاتل. (1423ق). تفسیر مقاتل بن سلیمان. بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
ابن فارس، أحمد. (1404ق). معجم مقاییس اللغة. قم: مکتب الإعلام الإسلامی.
ابن منظور، محمد بن مکرم. (1414ق). لسان العرب. بیروت: دار صادر.
أبو حمزة ثمالی، ثابت بن دینار. (1420ق). تفسیر القرآن الکریم. گردآورنده: عبد الرزاق محمد حرزالدین. بیروت: دار المفید.
تستری، سهل بن عبد الله. (1423ق). تفسیر التستری. بیروت: دار الکتب العلمیة.
جصاص، أحمد بن علی. (1405ق). أحکام القرآن. بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
حسینی زبیدی، محمد مرتضی. (1414ق). تاج العروس من جواهر القاموس. تحقیق علی هلالی و علی سیّری. بیروت: دار الفکر.
راغب اصفهانی، أبو القاسم حسین بن محمد. (1412ق). مفردات ألفاظ القرآن. بیروت: دار القلم و الدار الشامیة.
سمرقندی، نصر بن محمد. (1416ق). تفسیر السمرقندی (بحر العلوم). بیروت: دار الفکر.
صدوق، محمد بن علی بن بابویه. (1378ش). عیون أخبار الرضا. تهران: نشر جهان.
صدوق، محمد بن علی بن بابویه. (1376ش). الأمالی. تهران: کتابچی.
صنعانی، عبد الرزاق بن همام. (1411ق). تفسیر القرآن العزیز. بیروت: دار المعرفة.
طبرسی، فضل بن حسن. (1372ش). مجمع البیان فی تفسیر القرآن. تهران: ناصرخسرو.
طبری، محمد بن جریر. (1412ق). جامع البیان فی تفسیر القرآن. بیروت: دار المعرفة.
فراء نحوی، یحیی بن زیاد. (1980م). معانی القرآن. قاهره: الهیئة المصریة العامة للکتاب.
فراهیدی، خلیل بن أحمد. (1409ق). کتاب العین. تهران: نشر هجرت.
فیومی، أحمد بن محمد. (1414ق). المصباح المنیر فی غریب الشرح الکبیر. قم: مؤسسة دار الهجرة.
قمی، علی بن إبراهیم. (1363ش). تفسیر القمی. قم: دار الکتاب.
کلینی، محمد بن یعقوب. (1407ق). الکافی. تصحیح علی‌اکبر غفاری. تهران: دار الکتب الإسلامیة.
کوفی، فرات بن إبراهیم. (1410ق). تفسیر فرات الکوفی. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
ماتریدی، محمد بن محمد. (1426ق). تأویلات أهل السنة (تفسیر الماتریدی). بیروت: دار الکتب العلمیة، منشورات محمد علی بیضون.
نجاشی، أحمد بن علی. (1365ش). رجال النجاشی. قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
نحاس، أحمد بن محمد. (1421ق). إعراب القرآن. بیروت: دار الکتب العلمیة، منشورات محمد علی بیضون.